Kaligrafia szkolna


Nauka pisania, jak każda inna, powinna kształcić i wychowywać. Ma ona ćwiczyć nietylko rękę i oko, ale kształcić także umysł, pobudzać uwagę, podniecać wolę ku dobremu, przyzwyczajać do karności i posłuszeństwa, budzić zamiłowanie do piękna, taktu, czystości i porządku, a wkońcu ma wpływać na wyobraźnię i zmysł estetyczny wychowanków. Tatuch S., Nauka pisma użytkowego i ozdobnego, Lwów, 1927



Pióro do kaligrafii szkolnej

Do nauki kaligrafii można użyć stalówki w obsadce, czyli tzw. pióra maczanego oraz tuszu kaligraficznego albo kreślarskiego. Można też użyć ołówka, długopisu, pióra kulkowego, albo - najlepiej - cienko piszącego pióra wiecznego.

Grubość śladu stalówki pióra wiecznego oznaczana jest literami: EF/XF - 0,4 mm, F - 0,6 mm, M - 0,8 mm, B - 1 mm, BB - 1,2 mm, BBB - 1,4 mm. Rzeczywista grubość śladu zależy jednak od producenta pióra i od użytego atramentu.

Jednym z najlepszych piór wiecznych do nauki kaligrafii jest pióro chińskiej produkcji Hero 100. Pióro to jest jednak stosunkowo drogie. W zamian można z powodzeniem użyć Hero 616, Jinhao 911, Baoer 100, albo nawet Herb 330. W szczególności to ostatnie pióro jest wyjątkowo tanie (ok. 3 zł), dostępne w większych supermarketach i pisze bardzo przyzwoicie.

Większość cienko piszących tanich piór z początku pisze niezbyt płynnie, ,,chrapliwie'', chwytając drobiny papieru. Z czasem pióro rozpisuje się i pisze bardziej miękko. Proces rozpisywania pióra można znacznie przyspieszyć wykonując honowanie ostrza stalówki.

Honowanie jest procesem mającym na celu wygładzenie powierzchni metalu. W przypadku stalówki może ono polegać na wielokrotnym ,,narysowaniu'' krągłych figur na nieco chropowatej powierzchni stali o wysokiej twardości. Można do tego celu użyć ostrza noża, w szczególności ,,noża do tapet'' - z odłamywanymi fragmentami. Honowanie należy przeprowadzić w kropli wody albo atramentu na gładszej powierzchni ostrza, naciskając pióro nieco silniej, niż przy pisaniu na papierze. Podczas wygładzania ostrza stalówki należy stale zmieniać pochylenie pióra w każdym kierunku. Kilkuminutowe honowanie prowadzi do usunięcia ostrych krawędzi stalówki. Należy unikać zbyt długiego wygładzania, ponieważ może to prowadzić do pogrubienia śladu stalówki.

Atrament

Do pióra należy dobrać odpowiedni atrament. Różne pióra, a nawet różne egzemplarze pióra tego samego typu, mogą wymagać określonego atramentu. W praktyce do każdego pióra dobiera się atrament w sposób doświadczalny. Niewłaściwy atrament może powodować zasychanie albo wyciekanie. Może też znacząco pogrubić uzyskiwany ślad.

Dla uzyskania cienkiego śladu stalówki należy użyć odpowiedniego atramentu. W ogólności powszechnie dostępne atramenty Hero, Parker, Pelikan nie nadają się do kaligrafii. Dopiero nieco droższe atramenty, np. Waterman umożliwiają uzyskanie odpowiednich efektów.

Papier

Piórem nie można dobrze pisać na papierze makulaturowym. Ten rodzaj papieru, stosowany m. in. do produkcji niektórych bloków i notatników z wyrywanymi kartkami, jest zbyt chropowaty i zbyt chłonny, pobierając zbyt dużą ilość atramentu ze stalówki.

Do nauki kaligrafii najlepiej jest użyć przyzwoitej jakości zeszytu ,,w linię''. Dodatkowo, ucząc się pisma pochyłego, należy na każdej kartce ołówkiem delikatnie wykreślić kilka linii pochylonych względem linii zeszytowych o kąt ok. 60 stopni. Wykreślone linie w początkowym okresie nauki znacznie ułatwiają pisanie.

Źródła

Z niezrozumiałych powodów obecnie nie propaguje się dawnej polskiej szkolnej kaligrafii. W księgarniach na próżno jest szukać publikacji, które mogłyby posłużyć jako źródła wiedzy na ten temat. Z tej przyczyny osoby uczące się kaligrafii często wybierają angielskie i amerykańskie wersje pisma.

Najlepszym źródłem wiedzy o dawnej polskiej pisowni są stare szkolne elementarze książki do nauki pisania, dostępne w postaci plików w bibliotekach cyfrowych:

Pierwsze ćwiczenia do nauki poprawnego pisma, Rozdział: Wprawa w pisanie liter i wyrazów, Bogucka C., Niewiadomska C., Warnkówna J., Nakład Gebethnera i Wolffa, 1913

Tatuch Stefan, Nauka pisma użytkowego i ozdobnego, Nakładem Państwowego Wydawnictwa Książek Szkolnych w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1927

F. Arnoldowa, M. Witwicka, Elementarz, Nakładem Państwowego Wydawnictwa Książek Szkolnych w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1930

Elementarz do samouctwa w pisaniu, czytaniu i liczbowaniu, I zeszyt, Nakładem J. Kostkiewicza,Lwów, 1873

Elementarz i rachunki dla dzieci pierwszego roku nauki, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów, 1929

Olszewski Roch Elementarz dla szkół początkowych, Część I, Gebethner i Wolff, Warszawa

Elementarz Polski Poznański, Nakładem Księgarni A. Cybulskiego, Poznań, 1899

Elementarz Śląski, Nakładem Książnicy Śląskiej w Katowicach

Kalligraphia abo Cancellaria, W Krakowie, w Drukarni Franciszka Cezarego, I. K. M. y I. M. X. Biskupa Krakowskiego Xsiążęcia Siewierskiego, także przesławnej Akademiey Krakowskiey Typographa. Roku Pańskiego 1695

Mały Elementarz czyli nauka czytania i pisania, Gebethner i Wolff, Warszawa

S. M. Cyryla Moja Pierwsza Książeczka, Elementarz dla Dzieci I klasy, St. Hedwig's Printery, Niles, ILL.

Nauka o dobrem Piśmie Przez X. Kopczyńskiego Piiara s przyszłey iego Grammatyki Polskiey wyięta, w Warszawie, w drukarni Piiarskiey Roku 1807

Jan Gołębiowski, Nauka pisania na nowych poglądach, Nakładem Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Lwów, 1917

Dr. K. Rassek i H. Olbrich Nowy Elementarz do użytku szkolnego i domowego, Nakładem Księgarni E. Morgensterna w Wrocławiu, 1920

Sztuka Pisania w trzech rozdziałach, wyięta z encyklopedyi i pożytecznemi przydatkami pomnożona, w Warszawie, w Drukarni XX. Missionarzów, R.P.M. DCC. LXXXI

Edmund Chodak, Elementarz dla I klasy szkół powszechnych, Wydawnictwo Gazetki Szkolnej ,,STER'', Kraków, 1941

Elementarz dla dzieci polskich we Francji, Nakład i własność P. K. W. N. we Francji, Paryż, 1945

Smolińska Bronisława Elementarz polskiego dziecka, Część II, Czytanki, Nakładem Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich, Gebethner i Wolff


skalgo, 2015



http://www.skalgo.5v.pl